Biografia pełna
ANDRZEJ
KRZANOWSKI 1951–1990
Polski kompozytor, akordeonista i pedagog, laureat wielu
nagród, stypendysta Witolda Lutosławskiego oraz Scottish Arts Council,
przedstawiciel Pokolenia Stalowowolskiego i nowego romantyzmu w
muzyce. Przez krytyków nazwany „Chopinem akordeonu”. Autor ponad stu utworów, z
których większość stanowią kompozycje akordeonowe.
Urodził się 9 kwietnia 1951 roku w Bielsku-Białej, zmarł
1 października 1990 roku w Pszczynie. Został pochowany w
Czechowicach-Dziedzicach – mieście, w którym żył i tworzył, będącym źródłem
częstych inspiracji dla jego muzyki, w którym zaczęła się i również zakończyła
jego artystyczna wędrówka.
Prywatną naukę gry na akordeonie rozpoczął jako ośmiolatek,
choć dopiero mając 16 lat podjął regularną edukację muzyczną w Szkole Muzycznej
I stopnia w Oświęcimiu, a po dwóch latach w Państwowej Szkole Muzycznej II
stopnia im. Mieczysława Karłowicza w Katowicach. W 1971 roku, mając lat 20,
rozpoczął studia w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach: w klasie
kompozycji Henryka Mikołaja Góreckiego i klasie akordeonu Joachima Pichury.
Kompozycję ukończył z wyróżnieniem w 1975 roku. Po studiach podjął pracę w
Państwowej Szkole Muzycznej I i II stopnia w Katowicach, Państwowej Wyższej
Szkole Muzycznej we Wrocławiu, a także w swojej macierzystej uczelni w
Katowicach, z którą związał się do końca życia. Wykładał też na kursach i
warsztatach muzycznych, m.in. na Międzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej
Muzyki w Darmstadt (1984, 1986), Międzynarodowych Kursach Letniej Akademii „Time
of Music” w Viitasaari w Finlandii (1987), Międzynarodowym Festiwalu Muzyki
Współczesnej „Musica’83” w Strasbourgu oraz IV Międzynarodowych Kursach
Akordeonowych w Mutzig we Francji (1988).
Jego pierwsze próby kompozytorskie były samodzielnymi
poszukiwaniami i przypadały na lata młodzieńcze, szkolne. Zrywały one z
tradycyjną notacją, formą i brzmieniowością, a wypływały z fascynacji
awangardowymi utworami słuchanymi głównie w radiu. Po nieudanych egzaminach wstępnych
w 1969 roku na Wydział Wychowania Muzycznego Państwowej Wyższej Szkoły
Muzycznej w Katowicach Krzanowski zniszczył niemal wszystkie swoje rękopisy i zdecydował
o kontynuowaniu edukacji w Państwowej Szkole Muzycznej II stopnia im.
Mieczysława Karłowicza w Katowicach.
Preludium,
otwierające w późniejszych latach cykl Ksiąg
na akordeon, powstało właśnie w tym okresie. Duże zainteresowanie twórczością
Andrzeja Krzanowskiego nastąpiło przy okazji Festiwalu Młodzi Muzycy Młodemu
Miastu w Stalowej Woli (1976 –1980) oraz Spotkań Muzycznych w Baranowie
Sandomierskim (1976–1981), na których swoje premiery miały między innymi Audycja
I, Audycja II i Audycja IV. Swoje
kompozycje prezentowali tam również Eugeniusz Knapik i Aleksander Lasoń. Trójkę
kompozytorów, pozostających w opozycji do awangardy lat 50. i 60. XX wieku,
tworzących w nurcie określonym mianem „nowego romantyzmu”, nazwano później Pokoleniem
Stalowowolskim lub Śląską Falą '51.
Dorobek twórczy Krzanowskiego jest różnorodny. W młodzieńczych Audycjach o impresyjnej, a nawet
surrealistycznej aurze brzmieniowej kompozytor łączył różne rodzaje sztuk
(poezję, muzykę, obraz), co najpełniej ukazuje meta-opera Audycja V. Sięgał także po cytaty muzyczne, m.in. z twórczości Jana
Sebastiana Bacha, Karola Szymanowskiego czy Isaaca Albéniza, oraz nietypowe instrumentarium
(taśmę magnetofonową, syrenę, gwizdek, flexaton).
Kolejną część jego twórczości stanowią utwory kameralne (kwartety
smyczkowe, Trzy utwory na obój i trąbkę,
Wiatr echo niesie po polanie na
akordeon i klawesyn, Con Vigore dla
ośmiu wykonawców, II Symfonia i in.) i symfoniczne (Studium I, Canti di Vratislavia, Symfonia
I i in.).
Osobny zbiór tworzą utwory na akordeon – solowe i kameralne,
zebrane przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne w sześciu księgach. Znajdują się w
nich takie tytuły, jak choćby Studium
III, Toccata, Kanon, Oda, Chorał, Katedra, Alkagran czyli jedno miejsce na
prawym brzegu Wisły. To dzięki odważnemu i nowatorskiemu wykorzystaniu w
tych utworach środków technicznych, nieznanych naówczas w literaturze
akordeonowej, Krzanowski nadał temu instrumentowi poważną, artystyczną rangę,
zapewniając mu tym samym należne miejsce w świecie muzyki współczesnej.
Andrzej Krzanowski był laureatem wielu ogólnopolskich i
międzynarodowych konkursów kompozytorskich, w tym II nagrody na XIX Konkursie Młodych Związku Kompozytorów
Polskich (1976), I i III nagrody na Konkursie Kompozytorskim im.
Artura Malawskiego w Krakowie (1976,
1980), dwukrotnie III nagrody na Międzynarodowym Konkursie
Kompozytorskim im. Carla Marii von Webera w Dreźnie (1978, 1979), I nagrody na
Konkursie Kompozytorskim Naczelnej Redakcji Muzycznej Polskiego Radia i
Telewizji w Warszawie (1979), wyróżnienia na Międzynarodowym Konkursie Fundacji
„Gaudeamus" w Holandii (1981), wyróżnienia na Konkursie Kompozytorskim w
Stalowej Woli (1978), I i II nagrody na Międzynarodowym Konkursie
Kompozytorskim w Digne-les-Bains (1981, 1987), I nagrody na Konkursie
Kompozytorskim w Kamieniu Pomorskim (1985). Ponadto był stypendystą Witolda
Lutosławskiego oraz Scottish Arts Council, a jego twórczość dla dzieci i
młodzieży została nagrodzona w 1985 roku przez Prezesa Rady Ministrów.
Andrzej Krzanowski, jako koncertujący akordeonista, prezentował
głównie swoje kompozycje oraz oryginalną muzykę XX wieku. Występował w wielu
krajach, również we Francji, Austrii, Włoszech, Holandii i Niemczech. Dokonywał
nagrań radiowych i telewizyjnych.
Był prezesem Związku Kompozytorów Polskich w Katowicach (1987–1990),
a także jurorem w konkursach kompozytorskich i akordeonowych.
Z jego imieniem związany jest Jesienny Festiwal Muzyczny Alkagran w Czechowicach-Dziedzicach, w
ramach którego odbywa się międzynarodowy Konkurs Akordeonowy, Towarzystwo
Przyjaciół Muzyki w Katowicach, Sala Kameralna Państwowej Szkoły Muzycznej im.
Mieczysława Karłowicza w Katowicach, Państwowa Szkoła Muzyczna w Mławie, ulica w Czechowicach-Dziedzicach oraz konkurs kompozytorski dla uczniów średnich
szkół muzycznych. Kompozytorowi swoje utwory zadedykowali: Krzysztof
Baculewski, Marcin Bortnowski, Wiesław Cienciała, Jean-Baptiste
Devillers, Julian Gembalski, Marian Gordiejuk, Grażyna Krzanowska,
Aleksander Lasoń, Bogdan Precz, Bronisław Kazimierz Przybylski, Grażyna Pstrokońska-Nawratil oraz
Piotr Radko.
